PREMIERA
Jan Szpakowicz. Przestrzeń elementarna, autorzy: Aleksandra Czupkiewicz i Łukasz Wojciechowski, projekt graficzny Michał Majewski, wyd. Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2021, ilustracje kolorowe i czarno-białe, oprawa kartonowa, s. 207
Pierwsza monograficzna publikacja przybliżająca postać i twórczosć Jana Szpakowicza – polskiego architekta czynnego głównie w latach 60. i 70., twórcy fascynującego i zaskakującego, wciąż pozostającego nieznanym szerszej grupie odbiorców. Książka zawierająca wywiad-rzekę z Janem Szpakowiczem oraz kompletny katalog jego projektów – tych zrealizowanych oraz tych, które pozostały tylko na papierze – towarzyszy wystawie „Jan Szpakowicz. Przestrzeń elementarna”, prezentowanej w Muzeum Architektury od lutego do września 2021 roku.
Jan Szpakowicz jest autorem wielu wybitnych projektów i realizacji w zakresie architektury jednorodzinnej i wielorodzinnej, absolwentem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej związanym zawodowo z Biurem Projektowo Badawczym Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt-Warszawa, Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie, biurem Sonatiba i Agence Nationale d’Aménagement du Territoire (Algieria), od 1992 na stałe mieszkającym we francuskim Millas.
Autorzy publikacji – Aleksandra Czupkiewicz i Łukasz Wojciechowski – najwięcej miejsca poświęcili analizie trzech domów jednorodzinnych w Zalesiu Dolnym, które stanowiły swoiste credo architekta. Niewielka kolonia pod Warszawą wymknęła się skupionej na Wielkich i Ważnych realizacjach historii architektury. Skrzętnie ukryta w sosnowym lesie przed wzrokiem ciekawskich czekała na odkrycie. Tworzą ją jedne z najbardziej niezwykłych budynków w tej części Europy. Choć każdy z nich był inny i stanowił odrębny eksperyment, łączył je niezwykły sposób kształtowania przestrzeni. Niemal monolityczne bryły pomieszczeń otaczały strefy całkowicie otwarte, wnętrze przenikało się z otoczeniem, mrok — ze światłem dnia. Zrodzone z twórczego połączenia matematycznego rygoru i fascynacji kulturą Japonii oraz europejską architekturą awangardową, stały się kompleksem dla którego próżno szukać analogii.
W książce znalazły się również projekty i szkice innych zaskakujących koncepcji Jana Szpakowicza, m.in. osiedli Waszyngtona (Warszawa, 1962), Stegny (Warszawa, 1973), Natolin Wyżyny (Warszawa, 1978), Moczydło (Warszawa 1980), Szkoły Specjalnej w Legionowie (1989) i tych realizowanych już poza granicami: Ain Benian i Tijarat (Algieria, 1982), czy osiedla w Giberville (Francja 1994).
Architektura Jana Szpakowicza przy pomocy matematycznie restrykcyjnej formy odnosi się wprost do aktywności człowieka - jego spoczynku i ruchu, wypoczynku i pracy, aktywności społecznej i potrzeby samotności, podporządkowując się całkowicie percepcji użytkownika. Powtarzalne elementy tworzą otwarte układy umożliwiające ich alternacje i dopasowanie do tymczasowych scenariuszy użytkowych, a poszukiwanie modularnego porządku zapewnienia możliwość nieograniczonego, choć kontrolowanego, rozrostu projektowanych struktur.
