Wrocławskie dworce kolejowe to jedno z najważniejszych wydawnictw Muzeum Architektury we Wrocławiu. Oba nakłady są już dawno wyczerpane, nie słabnie natomiast zainteresowanie książką wśród czytelników. Nic dziwnego - pięknie wydana, zawierająca niepublikowane wcześniej projekty architektoniczne i materiały ikonograficzne z bogatych zbiorów Archiwum Budowlanego Wrocławia, była pierwszą kompletną monografią wrocławskich dworców kolejowych. Pretekstem do jej wydania była przypadająca w 2006 roku sto sześćdziesiąta rocznica uruchomienia linii kolejowej między Wrocławiem a Berlinem. Książce towarzyszły również dwie wystawy: plenerowa ekspozycja „Połączenia-Stosunki-Perspektywy. 160 lat połączenia kolejowego Wrocław-Berlin”, otwarta 8 maja 2006 r. na wrocławskim Rynku, oraz przygotowana przez kustoszkę i kierowniczkę Działu Architektury Wrocławia XIX i XX wieku MA, dr Marię Zwierz, wystawa „Wrocławskie dworce kolejowe” prezentowana w Muzeum Architektury od 15 września do 31 października 2006 roku i nagrodzona najbardziej prestiżową nagrodą w dziedzinie muzealnictwa, Sybillą 2006.
Książka Wrocławskie dworce kolejowe pod redakcją Marii Zwierz zawiera szereg artykułów przybliżających wydarzenia związane z wytyczeniem pierwszych linii kolejowych we Wrocławiu i na Śląsku oraz prezentujących powstające od 1842 roku i w dużej mierze istniejące do dziś budynki wrocławskich dworców kolejowych. We Wrocławiu w ciągu trzech lat wzniesiono trzy dworce kolejowe: Górnośląski (1842), Świebodzki (1843) i Dolnośląsko-Marchijski (1844). Już w 1855 roku został oddany do użytku okazały nowy Dworzec Górnośląski (obecnie Dworzec Główny), gdyż pierwszy, wybudowany przy dzisiejszej ulicy Stanisława Małachowskiego, okazał się za mały. Na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku powstały jeszcze dwa – Dworzec Nadodrze (1868) i Dworzec Miejski Prawego Brzegu Odry (1871-1872). W następnych latach zagęszczano sieć kolejową na Śląsku i łączono ją z systemem linii europejskich. Rozbudowano Dworzec Świebodzki i Dworzec Główny, wzniesiono także liczne stacje w nowych dzielnicach Wrocławia (m.in. Popowice, Kuźniki, Muchobór, Brochów, Kowale).
Opierając się na zachowanych projektach architektonicznych, materiałach ikonograficznych i tekstach źródłowych, powstała część katalogowa książki omawiająca szczegółowo wybrane budynki wrocławskich dworców kolejowych. Ostatnią część publikacji stanowią oryginalne, niemieckojęzyczne teksty źródłowe (wśród nich znajdziecie autorskie komentarze samych projektantów dworców!) oraz biogramy architektów i budowniczych wrocławskich i śląskich kolei.
Wydaje się, że dworce bardziej niż jakiekolwiek inne budynki użyteczności publicznej odzwierciedlały ducha epoki, łącząc technologię i architekturę, przemysł i sztukę. Wyrósłszy na fali rewolucji przemysłowej, ukazywały zmianę estetyki i smaku europejskiego społeczeństwa. W miejscu, gdzie spotykały się wszystkie grupy społeczne, jak w lustrze odbijała się socjalna rzeczywistość. Wystarczy przypomnieć, że dworzec był chyba jedyną przestrzenią publiczną, w której istniał podział na klasy – hierarchia poczekalni, a nawet restauracji. Dworzec odgrywał zwykle główną rolę w procesie urbanizacji. Wokół niego powstawały liczne hotele, restauracje, kawiarnie i sklepy. Wytyczano specjalne „ulice dworcowe”, ozdobnie kształtowano zieleń wokół najbliższego otoczenia budynków stacyjnych. Dokładano starań, aby zapewnić podróżnym sprawną komunikację z centrum oraz z innymi dworcami w mieście. Dziewiętnastowieczni kronikarze i autorzy przewodników po Wrocławiu wielokrotnie podkreślali, że otwarcie pierwszych linii kolejowych zapoczątkowało nową erę w mieście….
Wrocławskie dworce kolejowe
pod redakcją Marii Zwierz
Koncepcja książki i wystawy: dr Jerzy Ilkosz, dr Maria Zwierz
Współpraca merytoryczna: Mirosław Babij
Redakcja i korekta: Marcin Grabski, Olga Rutkowska
Projekt graficzny i skład książki: Wojciech Głogowski
Projekt graficzny i skład e-booka: Peter Łyczkowski
© Copyright by Muzeum Architektury we Wrocławiu, Wrocław 2006, Wrocław 2020
Dofinansowano ze środków Narodowego Centrum Kultury w ramach programu Kultura w sieci.
