Kolekcja architektury współczesnej (po 1945 roku)

Zbiory działu architektury współczesnej Muzeum Architektury obejmują blisko 5000 obiektów, głównie rysunków projektowych (koncepcyjnych, konkursowych lub realizacyjnych), a także szkice i rysunki z natury, studia kompozycyjne, niewielką liczbę modeli architektonicznych oraz dokumentów (świadectwa, legitymacje i dyplomy). W większości wypadków obiekty te zostały przekazane nam przez autorów lub ich spadkobierców w formie daru.

Romuald Loegler, studium do projektu kościoła w Rzeszowie, 1981

Jeśli spojrzymy na biografie architektów, których prace udało nam się w ciągu pięciu dekad zgromadzić, wyłoni się spośród nich znacząca i ciekawa grupa, legitymująca się dyplomem Wydziału Architektury Politechniki Lwowskiej. Należą do niej Julian Duchowicz (1912–1972) i Zygmunt Majerski (1909–1979) – przed 1939 rokiem asystenci na WAPL, a w powojennej Polsce profesorowie Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach; Tadeusz Brzoza (1911–1978) - związany z Wydziałem Architektury Politechniki Wrocławskiej od 1947 roku; Andrzej Frydecki (1903–1989) - do 1941 roku pracownik WAPL, a od 1948 roku wykładowca Wydziału Architektury PWr. Do grona absolwentów WAPL należy również Tadeusz Teodorowicz-Todorowski (1907–2001), po wojnie współzałożyciel i profesor Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Niewielki zbiór jego prac zawiera m.in. koncepcję zagospodarowania Osi Grunwaldzkiej we Wrocławiu (1951), a także projekty obiektów administracyjnych i dydaktycznych śląskiej uczelni (1948–1973).

Drugą liczną grupę stanowią absolwenci wrocławskiego Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, współtworzący przez następne lata kadrę naukową tej uczelni. Należą do nich: Ewa Cieszyńska (1923–1972), specjalizująca się w architekturze krajobrazu i terenów zielonych; Jacek Burzyński (1931–1966), współautor prototypowego budynku mieszkalnego, tzw. trzonolinowca, zrealizowanego we Wrocławiu (1961–1963); Roman Tunikowski (1919–1982), architekt i urbanista, współautor w latach 50. Kościuszkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej i osiedla Południe we Wrocławiu, osiedla Piastów w Bolesławcu i planu zagospodarowania dzielnicy śródmiejskiej w Jeleniej Górze (lata 60.); Maria i Stefan Müllerowie, których zrealizowany projekt zabudowy mieszkalno-usługowej rynku w Jaworze (1957–1960) zyskał szerokie uznanie. Listę twórców zasłużonych dla powojennego architektonicznego środowiska we Wrocławiu zamykają Maria i Witold Moliccy, których obszerne i bardzo interesujące archiwum, obejmujące m.in. projekty zespołów mieszkaniowych, kościołów i obiektów teatralnych, zostało nam przekazane w ostatnim czasie.

Witold Lipiński, Waldemar Wawrzyniak, obserwatorium meteorologiczne na Śnieżce, 2 poł. lat 60. XX wieku

Witold J. Molicki, model do projektu kościoła Tysiąclecia Diecezji Wrocławskiej, konkurs 1990

Do niezwykle cennych, z uwagi na nowatorskie i artystyczne walory, należą również projekty, szkice i rysunki:

• Macieja Nowickiego (1910–1950), związanego przez lata z Wydziałem Architektury Politechniki Warszawskiej i legendarną pracownią Biura Odbudowy Stolicy, a od 1947 roku – członka międzynarodowego zespołu architektów opracowującego projekt gmachu ONZ w Nowym Jorku;

• Jerzego Sołtana (1913–2005), profesora Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, a po wyjeździe do USA profesora Harvard University w Cambridge i dziekana tamtejszego Wydziału Architektury (1967–1974);

• Jana Głuszaka (1937–2001), architekta i wizjonera, autora futurystycznych projektów z lat 60., w których poszukiwał form przestrzennych, umożliwiających rozwiązanie problemu osadnictwa w skali globalnej;

• Włodzimierza Gruszczyńskiego (1906–1973), którego archiwum, liczące blisko 800 obiektów, tworzy odrębne zespoły tematyczne: architektury regionalnej (podhalańskiej i zakopiańskiej), architektury wzruszeniowej i projektów zagospodarowania Wzgórza Wawelskiego oraz Rynku Głównego w Krakowie;

• Władysława Czernego (1899–1976), cenionego architekta i urbanisty, od 1947 roku związanego z Wydziałem Architektury Politechniki Gdańskiej, od 1964 z Wydziałem Architektury Politechniki Wrocławskiej. W zbiorach przechowujemy studia kompozycyjne i koncepcje urbanistyczno-architektoniczne nowoczesnych dzielnic centralnych, wykonane w latach 50., 60. i 70. ubiegłego wieku dla Gdańska, Szczecina, Warszawy i Wrocławia;

• Romualda Loeglera, znanego krakowskiego architekta, inicjatora i uczestnika wielu krajowych i międzynarodowych przedsięwzięć architektonicznych. Zgromadzona w muzeum kolekcja, obejmująca cykl siedmiu kompozycji pod nazwą Estetyka porządku z 1978 roku oraz cykl obrazów architektonicznych do własnych projektów (m.in. obiektów sakralnych, osiedli mieszkaniowych i domów indywidualnych), stanowi wykładnię autorskiej metody twórczej, opartej na module przestrzennym – sześcianie.

Jerzy Sołtan i Zbigniew Ihnatowicz z zespołem, projekt pawilonu polskiego na Expo’58 w Brukseli, 1957

Jan Głuszak, jednostka mieszkalna wysoka z osłonami klimatycznymi, 1962

Zgromadzone w dziale architektury współczesnej zbiory wraz z przekazanymi przez architektów lub ich spadkobierców dokumentami (artykułami, referatami, notatkami i wspomnieniami) oraz gromadzonymi przez lata księgozbiorami, dostępnymi obecnie w bibliotece Muzeum Architektury, tworzą syntetyczny obraz najważniejszych procesów i przełomów w historii architektury polskiej po 1945 roku.

Architektura obca jest reprezentowana w zbiorach Muzeum Architektury przez cenną, choć nieliczną grupę obiektów, głównie z pracowni Le Corbusiera (1887–1965), architekta i urbanisty, malarza i teoretyka, jednego z najwybitniejszych twórców architektury XX wieku, oraz Kisho Kurokawy (1934–2007), współzałożyciela, teoretyka i praktyka tzw. Ruchu Metabolizmu w Japonii (1960). W liczącym ponad 80 światłokopii zbiorze projektów Le Corbusiera znajdują się m.in rysunki klasztoru dominikańskiego La Tourette (1952–1957) i zespołu mieszkaniowego w Nantes (1954). Kolekcja prac Kisho Kurokawy zawiera m.in. serię drzeworytów Architektura w świecie wyobraźni (1981), kompozycje przestrzenne z brązu Symbioza (1982) i modele przestrzenne, w tym wieżowca Nakagin Capsule Tower w Tokio (około 1971), budynku-syntezy architektury metabolism movement.

Kisho Kurokawa, ratusz w Waki, drzeworyt z serii Architecture in the World of Image, 2 poł. lat 70. XX wieku

Wykaz części obiektów znajdujących się w kolekcji architektury współczesnej do pobrania tutaj

Kolekcja sztuki współczesnej

Muzeum Architektury we Wrocławiu posiada interesującą kolekcję dzieł sztuki z dziedziny malarstwa, rysunku, grafiki, rzeźby, tkaniny i szkła, powstałych w XX i na początku obecnego wieku. Liczący dziś 1100 obiektów zbiór początkowo należał do Działu Współczesnej Plastyki Związanej z Architekturą. Znajdziemy tu dzieła wybitnych polskich artystów: Henryka Stażewskiego, Marii Jaremy, Mieczysława Janikowskiego, Stefana Gierowskiego, Adama Marczyńskiego, Antoniego Starczewskiego, Ryszarda Winiarskiego, Jana Berdyszaka, Jana Chwałczyka, Wandy Gołkowskiej, Zbigniewa Dłubaka, Jerzego Rosołowicza, Macieja Szańkowskiego, Edwarda Krasińskiego, Zdzisława Jurkiewicza, Marii Michałowskiej, Kajetana Sosnowskiego czy Jana Ziemskiego.

HENRYK STAŻEWSKI - Relief błękitny (1971)

Pomimo wielkiej różnorodności poszczególnych dzieł, wynikającej z indywidualnych koncepcji artystycznych oraz użytych technik, łączy je sposób postępowania przy ich tworzeniu, dzięki czemu można wyraźnie określić zasadniczy profil całej kolekcji. Podstawą ideologiczną jej powstania było przekonanie o podobieństwach i wzajemnym oddziaływaniu współczesnej plastyki i architektury. Wybierano zatem prace o charakterze racjonalnym, oparte na kryteriach zbliżonych do metod postępowania w naukach ścisłych, a formalnie mieszczące się głównie w obrębie nurtu abstrakcji geometrycznej.

JAN CHWAŁCZYK - Forma przestrzenna P-4, 1967

MARIA MICHAŁOWSKA - Obiekt czerwony, 1970

Wśród kompozycji przestrzennych szczególnie interesującą grupę tworzą prace z dwóch pierwszych edycji Elbląskiego Biennale Form Przestrzennych, przekazanych Muzeum Architektury przez Galerię El. Są to wykonane w metalu modele form rzeźbiarskich, zrealizowanych w większej skali w przestrzeni miejskiej Elbląga.
Niezwykle cenne są też projekty prac do realizacji w przestrzeniach Wrocławia, wykonane przez Henryka Stażewskiego, Tadeusza Kantora oraz Władysława Hasiora, którzy byli uczestnikami SYMPOZJUM WROCŁAW’70 – jednej z najważniejszych manifestacji sztuki konceptualnej w Polsce.

JERZY ROSOŁOWICZ - Relief dwustronny II, 1967

Osobny nurt tworzą prace plastyczne (malarstwo, rysunek, grafika, plakat) tematycznie związane z architekturą, tworzone zarówno przez artystów plastyków, jak i samych architektów. Przykładem na to mogą być nastrojowe rysunki i akwarele znakomitego historyka architektury Stanisława Nowakowskiego.

ADAM MARCZYŃSKI - Refleksy zmienne niebieskie, 1967

Dział sztuki współczesnej obejmuje także wyroby współczesnego rzemiosła artystycznego i wzornictwa przemysłowego, stanowiące elementy wystroju i wyposażenia wnętrz. W tej grupie na szczególną uwagę zasługują meble zaprojektowane przez wybitnych architektów  XX wieku – Alvara Aalto, Le Corbusiera, Kisho Kurokawę. Warto też wspomnieć o pracach polskich twórców – Władysława Winczego i Jerzego Skąpskiego. Kolekcja ma charakter otwarty i jest stale uzupełniana i aktualizowana najnowszymi zakupami.