Soczewka, lustro i grafika. Zaledwie trzy elementy wystarczą, aby uzyskać iluzję trójwymiarowej przestrzeni. I choć interaktywne doświadczanie rzeczywistości stanowi domenę świata współczesnego, u progu zaawansowanych technologii wizualnych stoi XVIII-wieczna maszyna optyczna – zograskop. Za tą tajemniczą nazwą kryje się urządzenie o prostej budowie, lecz wytwarzające efektowną iluzję. W połączeniu z odpowiednio przygotowanymi grafikami umożliwiało ono trójwymiarowe podróże w sferze wyobraźni.

Uniwersytet i kościół jezuitów we Wrocławiu, ok. 1760, nieznany rytownik wg rysunku Friedricha Bernharda Wernera, wyd. Georg Balthasar Probst, Augsburg, akwaforta kolorowana akwarelą i gwaszem

Przeznaczone do oglądania w zograskopie grafiki, zwane z francuskiego vue d’optique, prezentowały specyficzny typ widoków perspektywicznych. W połączeniu z optyką maszyny wywoływały one u widza wrażenie oglądania realnej przestrzeni. Aby uzyskanie tego efektu było możliwe, grafiki musiały wykazywać pewne cechy formalne dostosowane do działania zograskopu. Takie precyzyjnie zaprojektowane ryciny powstawały w ramach wyspecjalizowanych warsztatów drukarskich.

Takie właśnie grafiki prezentujemy na nowej wystawie “Vue d’optique i maszyny optyczne”! Zobaczycie na niej XVIII-wieczne ryciny ze zbiorów Muzeum Architektury we Wrocławiu –widoki perspektywiczne, przedstawiające architekturę i założenia urbanistyczne miast, m.in. Wrocławia, Londynu, Utrechtu czy Lizbony.

Pałac królewski w Lizbonie , 1770–1790, rytował Georg Gottfried Winckler, wyd. Georg Balthasar Probst, Augsburg, akwaforta kolorowana akwarelą i gwaszem

Kilkadziesiąt wybranych z kolekcji muzeum rycin można oglądać za pomocą współcześnie skonstruowanych zograskopów. Urządzenie to stało się w XVIII wieku medialnym środkiem transportu, umożliwiającym podróż w sferze wyobraźni, oferując jednocześnie doświadczanie trójwymiarowości. Dzięki swoim immersyjnym właściwościom, przywodzącym na myśl współczesne technologie VR, AR, czy kino IMAX, stanowi zograskop jeden z ważniejszych punktów zwrotnych w historii mediów wizualnych.

Plac Mariacki i wieża katedralna w Utrechcie, 1770–1790, rytował Georg Gottfried Winckler wg rysunku Johannesa van Hiltrop, wyd. Georg Balthasar Probst, Augsburg, akwaforta kolorowana akwarelą i gwaszem

Kuratorka:Agata Kaczmarek

Organizator: Muzeum Architektury we Wrocławiu i Miasto Wrocław

• Aranżacja wystawy: Apolonia Slesarow, Mikołaj Smoleński, Natalia “Krysia” Torbiarczyk
• Identyfikacja wizualna: Łukasz Paluch
• Produkcja elementów wystawy: Onimo Makiety Architektoniczne
• Projekcje wizualne: Teo Dumski
• Tłumaczenia: Grzegorz Piątkowski
• Produkcja: Misia Siennicka
• Program edukacyjny: Agnieszka Gola
• Komunikacja: Marta Czyż i Kalina Soska
• Realizacja: Rafał Pyster, Jerzy Brunner, Krystyna Piwowarska-Kerber, Piotr Szyszkowski i Ryszard Zimkowski

Wystawa czynna do 4 sierpnia 2024 roku.