Witold Lipiński zawsze chciał być gdzie indziej. Projektując spełniał to marzenie. Projektował obiekty niemożliwe, raz po raz udowadniając, że rzeczy niemożliwych nie ma. Kiedy w polskim pejzażu dominowały prostokreślne bloki i domy-kostki, kształtowane za pomocą wytycznych ekonomicznych i surowych normatywów, on proponował budynki-chmury i domy-statki kosmiczne. Gdy rozpędzała się prefabrykacja, a budynki zaczęto wytwarzać masowo na fabrycznych liniach produkcyjnych, marzył o tworzeniu architektury bioklimatycznej, skupiając się na kształtowaniu odpowiednich warunków dla współistnienia człowieka i przyrody.

Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne na Śnieżce, fot. Jakub Certowicz

Ucieczki przed światem szukał w przestworzach, oddając się największej — obok architektury — pasji: szybownictwu. Na uczelni, gdzie pracował, skupiał się na dydaktyce i pracach badawczych, w ramach których łączył zdobycze nowoczesnej inżynierii ze sztuką. Badania te zaowocowały całą serią projektów — domów jednorodzinnych, pawilonów handlowych, usługowych i gastronomicznych — w ramach których testował różnorodne nowatorskie rozwiązania konstrukcyjne. Projektując — tworzył rzeczywistość alternatywną dla tej, która go otaczała.

Dawny ośrodek wypoczynku świątecznego Huty Legnica w Rokitkach, fot. Jakub Certowicz

Wystawa „Kształt marzeń” to podróż przez najbardziej fascynujący okres twórczości Witolda Lipińskiego. To czas niezwykłych eksperymentów rozpoczętych w 1962 roku projektem domu własnego przy ul. Stanisława Moniuszki we Wrocławiu.

Każdy z  blisko dwudziestu prezentowanych na wystawie obiektów mógłby — na pierwszy rzut oka — uchodzić za studium scenografii do filmu science-fiction. Tym bardziej niezwykłym jest, że pięć z nich udało się zrealizować. Oprócz dzieł kanonicznych — domu własnego Igloo przy ul. Moniuszki i Wysokogórskiego Obserwatorium Meteorologicznego na Śnieżce — na wystawie pokazujemy dwa mniej znane wrocławskie domy jednorodzinne i dawny ośrodek wypoczynku świątecznego w Rokitkach pod Legnicą.

Dom Igloo/dom własny Witolda Lipińskiego we Wrocławiu, fot. Jakub Certowicz

Wszystkie niezwykle futurystyczne budynki zrealizowane według projektów Lipińskiego wyrosły z bardzo osobistego doświadczenia twórcy. Nie byłoby na przykład trzech latających spodków’ na Śnieżce, gdyby nie doświadczenie autora w zakresie awiacji. Aerodynamika formy, niezbędna w trudnym, górskim klimacie stała się w latach 60. punktem wyjścia dla tego właśnie, ikonicznego dziś obiektu. Z młodości wyniósł Lipiński dwa odmienne doświadczenia natury: jako sielskiego krajobrazu nadnarwiańskiej wsi i drugie - natury jako schronienia przed wojennym niebezpieczeństwem, gdy jako dwudziestoparoletni mężczyzna walczył w strukturach podziemnej armii z okupantem. Projektowane później domy-kopuły, choć z zewnątrz przywodzą na myśl kosmiczne pawilony, to ich wnętrza okazują się otulającymi domowników schronieniami, gawrami o biomorficznych kształtach, podświadomie przywołując prenatalne wspomnienia.

Dom jednorodzinny prefabrykowany, Kompozycja z form środkowo sfałdowanych, przed 1978 rokiem, proj. Witold Lipiński

Większość prezentowanych na wystawie projektów przedstawiona jest w formie oryginalnych rysunków Witolda Lipińskiego. Części towarzyszą ceramiczne modele, wykonane na potrzeby wystawy przez twórców i twórczynie z wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych. Obiekty istniejące do dziś sportretował fotograf architektury Jakub Certowicz. W przypadku dzieł Lipińskiego szczególniej niż zwykle uderza kontrast między technologiczną perfekcją projektowych obiektów a niedoskonałą materialnością dzieł zrealizowanych. Siła jego budynków — mimo kruchości w obliczu czasu — polega na sensorycznym oddziaływaniu na najbardziej pierwotne, pozaintelektualne odczuwanie przestrzeni.

Kształt marzeń. Architektura Witolda Lipińskiego

ORGANIZATORZY: Muzeum Architektury we Wrocławiu i Miasto Wrocław

PARTNER: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu

Kurator i kuratorka: Michał Duda i Daria Kieżun

Współpraca merytoryczna: Barbara Szczepańska, Misia Siennicka, Agata Gabiś

Aranżacja: Aleksandra Czupkiewicz i Łukasz Wojciechowski

Fotografie współczesne: Jakub Certowicz

Ceramiczne modele obiektów: Jakub Biewald, Daria Kieżun, Joanna Opalska-Brzecka, Gabriel Palowski, Marta Pieczarka, Marianne Wesołowska-Eggimann, Beata Zając

Wsparcie techniczne: Leri Papidze, Kacper Kuźnicki, Aleksander Glich

Identyfikacja wizualna: Nicola Cholewa

Wydruki 3D: DRUKAREX

Tłumaczenia: Grzegorz Piątkowski, Daria Valieva

Montaż: Rafał Pyster, Dariusz Solawa

Produkcja: Wiktoria Litwinowicz

Promocja: Marta Czyż i Kalina Soska

Rysunki prezentowane na wystawie pochodzą z archiwum Witolda Lipińskiego, znajdującego się obecnie w zbiorach prywatnych.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.