„Paryskie pracownie artystów” to tytuł wystawy i towarzyszącej jej publikacji autorstwa Jeana-Clauda Delorme i Anne-Marie Dubois. Małżeństwo – architekt i dziennikarka – oraz fotograf David Boureau przez ponad dwa lata podążali śladem paryskich pracowni artystów. Efektem ich wędrówek po Paryżu był zbiór fotografii przedstawiających dawne i współczesne atelier, opatrzonych wnikliwymi opisami architektury i wystroju wnętrza pracowni, a czasem także anegdotami o zajmujących je artystach. Tak zrodził się pomysł wydania albumu – przewodnika po najpiękniejszych i najciekawszych, a nierzadko i trudno dostępnych paryskich atelier.
Jean-Claude Delorme: Ambicją tej książki jest przede wszystkim przedstawienie ewolucji architektonicznej atelier i rekonesans kilku szlaków spacerowych w dzielnicach, w których zdecydowano się je założyć. O ile owe atelier stanowią w większości prywatną własność i są trudno dostępne (najczęściej można jednak swobodnie podziwiać ich fasady i wygląd ogólny), należy w szerokiej mierze korzystać z dni otwartych, które obecnie organizuje się w wielu dzielnicach. Czyż jest zresztą lepsza okazja po temu, by poznać artystów i ich dzieła?
Pokazywana w Muzeum Architektury we Wrocławiu ekspozycja obejmuje kilkadziesiąt wielkoformatowych zdjęć pozwalających prześledzić historię architektury paryskich pracowni oraz ich zmieniającą się na przełomie dziesięcioleci funkcję, zależną od statusu społecznego artysty i jego własnego wyboru. Atelier nie zawsze było bowiem miejscem pracy, jego komfort zmieniał się w zależności od czasów i popytu.
Pierwsze atelier, służące głównie akademickim malarzom żyjącym z zamówień publicznych i prywatnych, powstały w latach 1830 – 1880 i usytuowane były w okolicach Vavin i ulicy Vaugirard, aż do Montparnasse, a na prawym brzegu Sekwany na obrzeżach placu Pigalle. Bogato i wygodnie urządzone były wizytówką artysty, mającą na celu wzbudzenie zaufania i szacunku potencjalnego zleceniodawcy. W latach 1880–1915 pracownie artystów zajmują już znaczna część dzielnicy Montparnasse, coraz większą popularnością cieszy się również wzgórze Montmartre. Powstałe wtedy atelier to już jednak bardziej miejsca towarzyskich spotkań i debat o sztuce niż pracy; impresjoniści wychodzą ze swoimi obrazami w plener, malują w kawiarniach i publicznych parkach, wszędzie tam, gdzie mogą być blisko życia codziennego mieszkańców Paryża. W okresie międzywojennym ruch modernistyczny, którego jednym z rzeczników jest Le Corbusier, rewolucjonizuje sektor budowlany zarówno pod względem technicznym – wraz z upowszechnieniem stosowania betonu – jak i samej koncepcji mieszkalnictwa. Ta nowa urbanistyka dotknie w sposób szczególny czternastej dzielnicy, wokół parku Montsouris, i szesnastej, okolic Auteuil, ale też osiemnastej, a w szczególności avenue Junot, gdzie występuje jedna z największych koncentracji atelier zbudowanych przez Adolpha Thiersa. W budynkach HBM (tanie budownictwo socjalne) w okolicach dzielnicowych obwodnic, rezerwuje się regularnie kilka szczytowych pomieszczeń na pracownie. Druga wojna światowa kładzie kres rozwojowi atelier, a lata powojenne okazują się dla pracowni artystów destrukcyjne. Setki działek, na których się znajdowały, znika wskutek objęcia ich programami deweloperskimi, przeciwko którym mobilizują swe siły artyści i mieszkańcy Paryża. Dopiero ostatnie dwie dekady przynoszą ponowne zainteresowanie historią i obecnym stanem paryskich atelier, a władze miejskie wdrażają kolejne programy ich odbudowy.
Wystawa i towarzysząca jej książka są więc ważnym głosem w sprawie ochrony i należytej opieki nad tym wyjątkowym fragmentem paryskiej architektury. A przy tym cennym przewodnikiem pozwalającym odkryć nieznane oblicze Paryża.