Wernisażowi towarzyszyć będzie wykład prof. Ewy Chojeckiej Nowe spojrzenia na górnośląskie dziedzictwo architektury drugiej połowy XX wieku.
Wystawa prezentuje dorobek najbardziej znamienitego duetu w historii śląskiej architektury – Henryka Buszki i Aleksandra Franty. Ich projekty są dziś interpretowane jako jedne z najważniejszych ikon śląskiej architektury. Katowicki ‘tauzen’ – czyli osiedle Tysiąclecia, z charakterystycznymi punktowcami przypominającymi kolby kukurydzy, ‘gwiazdy’ na osiedlu Roździeńskiego, czy niezwykły kompleks domów sanatoryjnych w Ustroniu, to najbardziej rozpoznawalne realizacje duetu. Oprócz nich na wystawie zostanie zaprezentowanych kilkadziesiąt innych projektów i realizacji architektów, od wczesnych dzieł z lat 50., po projekty z lat 90-tych.
„Henryk Buszko & Aleksander Franta to dziś znana i rozpoznawalna marka w architekturze. Duet odegrał znaczącą rolę w kreowaniu progresywnego oblicza zabudowy Polski powojennej. W ich projektach widoczny jest zawsze wysoki poziom intelektualnej gry opartej na wyrazistym, bezkompromisowym i zdecydowanym rozwiązywaniu problemu przestrzennego, stosowaniu innowacyjnej technologii i pomysłowej dyspozycji wnętrz przy równoczesnym harmonijnym powiązaniu całości z otoczeniem. Architekci są wychowankami krakowskiej szkoły architektury i jej największych autorytetów: Adolfa Szyszko-Bohusza, Włodzimierza Gruszczyńskiego czy Juliusza Żórawskiego, dzięki którym zdobyli nie tylko umiejętność projektowania w zgodzie z duchem czasu, ale i w głębokim poszanowaniu przestrzeni. W 1949 roku jeszcze jako młodzi adepci architektury postanowili połączyć swe siły, by razem z kolegą po fachu, Jerzym Gottfriedem, kontynuować prace zawodową w zespole autorskim, w Miastoprojekcie w Katowicach, gdzie dane im było zetknąć się z kolejnym doświadczonym środowiskiem architektów, przedstawicielami I generacji śląskiej szkoły architektury, którzy kontynuowali swą pracę od okresu międzywojennego, jak Zbigniew Rzepecki, Stanisław Łobos, Kazimierz Sołtykowski, Wojcech Migocki czy Leon Dietz d’Arma, albo przybyli tu później, jak Julian Duchowicz czy Zygmunt Majerski. Wydaje się, iż bagaż wiedzy wyniesiony ze studiów został skonfrontowany na miejscu z doświadczeniem starszych kolegów oraz bipolarnym obliczem górnośląskiej kultury, opartej z jednej strony na skromności i pragmatyzmie, a z drugiej na progresji i awangardzie, co z pewnością miało wpływ na uformowanie własnego podejścia do rozwiązywania kluczowych problemów przestrzennych.
Konsekwencją tych kilku czynników stał się ich indywidualny język projektowy, który został dostrzeżony przez wojewodę śląskiego generała Jerzego Ziętka, animatora najpoważniejszych inwestycji w regionie. To on obdarzył ich zaufaniem, popierając powołanie do życia w 1958 roku pierwszego w Polsce autorskiego biura projektowego, wojewódzkiego przedsiębiorstwa państwowego: Pracowni Projektów Budownictwa Ogólnego, co było ewenementem w ówczesnych uwarunkowaniach politycznych. Współtwórcą pracowni był Jerzy Gottfried, który jednak odłączył się w 1959 roku. W zespole pracowali również Tadeusz Szewczyk i Marian Dziewoński. Wtedy to narodziły się wielkie projekty urbanistyczne osiedli 1000-lecia i Walentego Roździeńskiego w Katowicach, uzdrowiska w Ustroniu Zawodziu czy też wielu innych znaczących obiektów, które przyniosły autorom sławę w kraju i poza jego granicami. Stali się godnymi reprezentantami II generacji śląskiej szkoły architektury, kontynuując w indywidualny sposób szczytne idee miejscowej awangardy doby II Rzeczypospolitej. W dowód uznania (…) otrzymali w 1975 roku najwyższe polskie odznaczenie w dziedzinie architektury: Honorową Nagrodę SARP.
Otwartość i szerokie horyzonty dały im sposobność kontaktów i wymiany doświadczeń zawodowych z Oskarem Niemeyerem, Kenzo Tange czy Walterem Hennem. Sami wielokrotnie dzielili się wiedza na temat ładu przestrzennego w licznych własnych artykułach. Najobszerniejsze wypowiedzi zawarte zostały w autorskich książkach: Moje rozmyślania o mieszkaniu (Arkady, Warszawa 1982) Henryka Buszki oraz Kryteria ogólne kwalifikacji poziomu dzieła architektonicznego (Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej im. T. Kościuszki, Kraków 1995) Aleksandra Franty. Ta rzetelność , otwartość i bezkompromisowość widoczna nie tylko w słowach pisanych, mówionych czy materialnych utworach architektury, ale także w ich codziennym życiu, zawsze noszą znamiona spójnej całości i szlachetnego, głębokiego profesjonalizmu. Ta postawa jest dla nas wszystkich niewyczerpanym źródłem inspiracji i podziwu”.
Dr inż. arch. Ryszard Nakonieczny, Wstęp: O marce w architekturze, [w:] Twórczość. Twórcy śląskiej architektury. Portrety
Prezentacja została przygotowana w ramach organizowanego przez Bibliotekę Śląską w Katowicach cyklu: Twórcy Śląskiej Architektury. Portrety