Rzeźba plenerowa „Pomnik rozstrzelanych zakładników z Nowego Sącza” autorstwa Władysława Hasiora prezentowana jest na stałe na zielonym skwerze przed budynkiem Muzeum Architektury. Przez kilka ostatnich miesięcy poddawana była kompleksowym pracom konserwatorskim, których efekty można już zobaczyć.
Rzeźba Władysława Hasiora przed Muzeum Architektury, lata 70. XX wieku, Dział Fotografii MA
Plenerowa rzeźba Władysława Hasiora jest modelem w skali 1:2 pomnika poświęconego pamięci zakładników zamordowanych podczas okupacji hitlerowskiej w Nowym Sączu. Kompozycja wykonana została w latach 1966-1968 i była prezentowana w 1970 roku na 35. Biennale w Wenecji (wspólnie z pracami Józefa Szajny). Do planowanej realizacji pomnika w Nowym Sączu ostatecznie nigdy nie doszło, kompozycja projektowa zakupiona została natomiast od artysty do zbiorów Muzeum Architektury w 1971 roku i umieszczona na stałe na cokole przed muzeum. Model „Pomnika rozstrzelanych zakładników z Nowego Sącza” Władysława Hasiora jest obecnie częścią kolekcji sztuki współczesnej Muzeum Architektury. Kompozycja pomyślana została przez Władysława Hasiora jako “płonący pomnik” - w zagłębieniach żelbetowych figur płonąć miał ogień, który upamiętniać miał rozstrzelanych zakładników.
Rzeźba Władysława Hasiora przed konserwacją
Stan zachowania rzeźby w ostatnich latach stale się pogarszał. Na wysokości cokołu cegła była silnie zabrudzona, z miejscowymi ubytkami, a od strony północnej pokryta mchem i porostami oraz silnie zawilgocona. Na powstanie szkodliwej patyny miały wpływ zanieczyszczenia atmosfery i smog, które stworzyły nieprzepuszczalną warstwę, oraz wody opadowe: kwaśne deszcze oraz zjawisko tzw. wypłukiwania. Spoina była w wielu miejscach wykruszona i pokryta brudem. Elementy betonowe były mocno zabrudzone, z miejscowymi wykruszeniami i ubytkami. Zbrojenie było silnie skorodowane, z widocznymi śladami zadymienia.
Rzeźba Władysława Hasiora po konserwacji, wrzesień 2022
Rzeźba Władysława Hasiora po konserwacji, wrzesień 2022
Celem zadania finansowanego z Funduszu Promocji Kultury ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego była konserwacja dzieła Władysława Hasiora: przywrócenie jej walorów estetycznych oraz konserwacja techniczna, mająca na celu ustabilizowanie i wzmocnienie osłabionych partii betonu i ceglanego cokołu. Prace prowadziła Pracownia Konserwacji Zabytków Piotr Pelc. Prezentacja efektów konserwacji rzeźby jest okazją do zapoznania szerokiej publiczności - zarówno widzów muzeum jak i pozostałych użytkowników miejskiej przestrzeni - z dziś nieco zapomnianą historią i ideą powstania tej kompozycji rzeźbiarskiej, jak i przypomnienie dorobku artystycznego jednego z najważniejszych artystów polskich XX wieku – Władysława Hasiora.
“Płonacy pomnik. Konserwacja rzeźby plenerowej ‘Rozstrzelanym w Nowym Sączu’ Władysława Hasiora”.
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego.
