Terra X [- ∞]. Archiwum Przyszłości

25.10.2019–23.2.2020

Przyszłość maluje się ciemno, co ostatecznie, jak uważam, jest na tę przyszłość perspektywą najlepszą

Virginia Woolf

Wszystko zaczęło się w 1973 roku, z dala od wielkich centrów, daleko od bogatych państw Zachodu drżących w posadach w wyniku kryzysu naftowego, który zachwiał radosnym status quo powojennej prosperity. Trwał zmierzch epoki wielkich wizjonerów, kiedy po raz kolejny okazywało się, że szwankujący porządek potrzebował nowych wizji. Miejscem akcji był prowincjonalny Wrocław, w którym szerzej (w znaczeniu opinii publicznej) nieznany architekt z wykształcenia i wszystkotylkoniearchitekt z przekonania Stefan Müller, z przerażeniem zaczytywał się w polskim wydaniu opracowanego na zlecenie elitarnego Klubu Rzymskiego raporcie. Wnioski skomplikowanych analiz przyrostu konsumpcji wobec wzrostu liczby mieszkańców Ziemi oraz wyczerpujących się zasobów naturalnych spisane w Granicach wzrostu wskazywały jasno, że cywilizacja w obecnej formie dąży do pewnej samozagłady. W tym samym roku Müller zaczął tworzyć koncepcję Terry-X. Scenariusz opracowany przez Müllera zakładał, że powinniśmy Ziemię opuścić. Przynajmniej częściowo -  wynosząc Strefę życia między chmury, dając początek nowej erze. Ta przeprowadzka miałaby być przełomem na miarę zejścia z drzew pierwszych humanoidów. Natomiast na globie ponownie prym miała wieść przyroda.

Stefan Müller, Terra X

Koncept, w którego realizację wierzył do końca życia,  Müllerowi jednak nie wystarczał. Widział go jako jeden z głosów w ogólnoświatowej dyskusji na temat przyszłości architektury, urbanistyki i relacji człowieka z otaczającym go światem. Zamiast otaczającej planetę wielofunkcyjnej kratownicy stworzył w 1975 roku realną Terrę - cykl wystaw i dyskusji, będących nowatorską platformą wymiany myśli o przyszłości nie tylko architektury, ale także - jeśli nie przede wszystkim - cywilizacji. Wystawy w założeniu prezentować miały przejawy tzw. architektury intencjonalnej z całego świata. Intencjonalność była tu kluczem — miały być to wizje bazujące na „aktywnym stosunku umysłu wobec jakiegoś problemu, w wyniku czego pragnienia przekształcają się w potencjalny plan działania”.

Traumnovelle, Escape, kolaż, 2019

Trzydzieści pięć lat po drugiej (i póki co ostatniej) wystawie Terra, kilkanaście europejskich instytucji zajmujących się architekturą, pod przewodem Muzeum Architektury i Designu (MAO) w Lublanie, działając przy finansowym wsparciu instytucji Unii Europejskiej powołało platformę na miarę współczesności. Jednym z haseł Future Architecture Platform jest fraza Think future - „Myśl o przyszłości”: „platforma prezentuje i sławi innowacje, eksperymenty i idee pokolenia, które będzie zajmować się projektowaniem architektury i budową miast Europy w nadchodzących latach. Promuje europejską innowacyjność, architekturę, kulturę, wiedzę i kapitał społeczny za pośrednictwem jednej wspólnej platformy.  Powstała zrodzona z hurraentuzjazmu maszyna, której głównym podzespołem jest internetowa baza danych, gdzie zbierane są z całego świata pomysły na przyszłość. Podobnie jak w przypadku Terry ze znacznej części współczesnych projektów można wyczytać podobny niepokój, niezgodę na status quo i potrzebę zmiany kursu. Choćby w mikroskali, o kilka stopni.

Anna Szkurat-Wojno, Zespół hotelowo-usługowy w Górach Stołowych, 1974

Nic dziwnego - posępna prognoza sporządzona u progu lat 70., wieszcząca ekologiczną katastrofę mającą nastąpić w okolicy roku 2030, została wielokrotnie potwierdzona. Do momentu bez odwrotu została nam zatem nieco ponad dekada. Wystawa „Terra X [- ∞]. Archiwum przyszłości” prezentuje dziesięć propozycji, wybranych z archiwum Terry 1 (1975) i Future Architecture Platform (2019). Zestawione ze sobą opowiadają historię myślenia o przyszłości i możliwych (lub zupełnie niemożliwych) scenariuszach budowania wizji jutra, w których radykalizm konceptualnych eksperymentów, projektowanie na nowo miejskich struktur i całych systemów społecznych przenika się z potrzebą powrotu do źródeł, czerpania wprost z inteligencji natury, a także koniecznością przepisywania przeszłości i uzupełnienia archiwów o głosy do tej pory pomijane.

SUPERSTUDIO, Supersurface, kolaż 1972

Uczestniczki i uczestnicy:

Terra (1975)

Stefan Müller

Rem Koolhaas, Elia Zenghelis, Madelon Vriesendorp, Zoe Zenghelis

Natalia LL

Anna Szkurat- Wojno

Superstudio

Future Architecture Platform (2019)

Daniela Arias Laurino

Volodymyr Babii

Ayfer Idil Kemaloglu

Traumnovelle

Anna Maria Fink

aranżacja wystawy

Robert Kuśmirowski

identyfikacja wizualna

Feliks Marciniak

kuratorzy

Małgorzata Devosges-Cuber

Michał Duda

Wystawa powstała w ramach programu Future Architecture Platform.