Trzewia Lewiatana/ Miasta ogrody przyszłości

ed. Adam Czyżewski / Ebenezer Howard

17,00 €

Pierwsze krytyczne wydanie przekładu Garden Cities of To-Morrow na język polski. Poprzedzająca to tłumaczenie książka Adama Czyżewskiego, Trzewia Lewiatana. Miasta-ogrody i narodziny przedmieścia kulturalnego pełni funkcję komentarza oraz szeroko interpretuje związki idei Howarda z naszą teraźniejszością.

Ebenezer Howard (…) wydał przed 100 laty książkę, która zaważyła na losach miejskiej cywilizacji Zachodu. Opublikowana w Londynie w 1898 roku jako Tomorrow: a Peaceful Path to Real Reform , bardziej znana pod tytułem późniejszego, poprawionego wydania z 1902 roku: Garden Cities of To-Morrow przyniosła surową ocenę stosunków panujących w industrialnej Europie i zapowiedź ich rychłej naprawy. Jak wielu współczesnych, Howard był pod wrażeniem kryzysu niepohamowanego wzrostu, w którym pogrążyły się wielkie organizmy miejskie końca XIX wieku. Kluczem do niej, master-key - jak chciał pomysłodawca, w w dwuznacznym polskim tłumaczeniu” “kluczem uniwersalnym” bądź “wytrychem” - miały być niewielkie, zielone miasta ogrody powstające w znacznej odległości od obszarów zurbanizowanych, których mieszkańcy korzystaliby na równi z dobrodziejstw wiejskiego otoczenia i zdobyczy miejskiej cywilizacji… (ze wstępu)

Pod koniec XIX wieku William Morris formułował koncepcję architektury “etycznej”, rozumianej jako piekne i etyczne organizowanie przestrzeni, w w tradycji krolewskiej Politechniki Berlińskiej (w Charlottenburgu) po dyskusjach pomiędzy zwolennikami koncepcji formalistycznych i psychologicznych, w tymże środowisku architekturę łączono z urbanistyką akcentującą potrzeby praktyczne i higieniczne, planowanie przestrzenne, ochronę zabytków i historię sztuki, co czyniło z zaintersowań architekturą pole usytuowane pomiędzy techniką, ekonomia i sztuką. Dało to, okolo roku 1900, idee stylu ochrony ojczystego krajobrazu. Te idee przyjęły się również w Polsce jako ruch odbudowy Wsi i Miasteczka. Architektura stała się więc w Europie dziedziną działań zorganizowanych i planowych. Taki jest, w skrócie, kontekst, w którym pojawiły się nowatorskie pomysły E. Howarda, autora utopii miasta ogrodu.

Adam Czyżewski szczegółowo omawia korespondencje ideowe, rozwiązania społeczne, przestrzenne i projektowe, nie zapominając także o ”ślepych zaułkach” tych koncepcji. Z jednej bowiem strony idea miasta ogrodu miała humanizować życie w mieście, poprzez cztery główne realizacje projektowe: Ville sociale, miasto ogród, przedmieście ogród, osiedle robotnicze. Z drugiej strony zastosowanie tej idei znajdziemy w przestrzeniach opresyjnych, w pomysłach eugeników i nazistów (obozy, strefy wydzielone). W każdym przypadku nadmiar celów wychowawczych i prewencyjnych nadaje inkryminowanej idei znamiona porażające.

Autor monografii świetnie o tym pisze, z antropologicznej perspektywy pokazuje, jak ogólna idea przeradza się w użytkowy i pragmatyczny szczegół. I jedno i drugie utrzymane jest w odpowiednich proporcjach. Język wykładu jest przy tym jasny i rzeczowy. Mamy oto w jednej pracy zsumowane i kompetentnie skomentowane kwantum wiedzy o problemach, które nie przestały intrygować historyków architektury i czynnych twórców projektantów, oraz antropologów kultury, historyków idei i sztuki. (prof. dr hab. Czesław Rybotycki - fragment recenzji wydawniczej)

Bookstore